Grondwet

Een van de belangrijkste klassieke grondrechten uit de Grondwet is het huisrecht. Inbreuk maken op dit grondrecht kan strafbaar zijn. In artikel 138 van het Wetboek van Strafrecht (huisvredebreuk) wordt de woning, een besloten lokaal en een besloten erf, beschermd tegen ongewenste bezoekers.

Huisvredebreuk

138 Sr.
-Hij die in de woning of het besloten lokaal of erf, bij een ander in gebruik, wederrechtelijk binnendringt of, wederrechtelijk aldaar vertoevende, zich niet op de vordering van of vanwege de rechthebbende aanstonds verwijdert, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van de derde categorie.

-Hij die zich de toegang heeft verschaft door middel van braak of inklimming, van valse sleutels, van een valse order of een vals kostuum, of die, zonder voorkennis van de rechthebbende en anders dan ten gevolge van vergissing binnengekomen, aldaar wordt aangetroffen in de voor de nachtrust bestemde tijd, wordt geacht te zijn binnengedrongen.

Woning

Volgens de wet en de jurisprudentie is een woning daar waar men zijn verblijfplaats heeft, zoals o.a. een woonhuis, een appartement, een woonboot, een woonwagen, een camper of woontent of een studentenkamer. Een specifieker en algemeen aanvaarde omschrijving is:

Een van de buitenwereld afgesloten geheel, waar iemand zijn persoonlijke private leven leidt of pleegt te leiden, alsmede alle (besloten) ruimten die ter beschikking van de bewoner zijn en door de bewoner worden gebruikt, zonder dat daarvoor buiten het geheel behoeft te worden gegaan en/of andermans gebied behoeft te worden betreden.

Zonder de toestemming van de bewoner: dus niemand mag zomaar de woning binnentreden als de bewoner van die woning dat niet goedvindt.

Ook de overheid, de politie of het Openbaar Ministerie mag niet zomaar binnenvallen. Op deze manier wordt de burger beschermd tegen willekeurig optreden van zijn overheid. Ook de overheid is gebonden aan deze regels. Daar zijn bij of krachtens de wet dus duidelijke regels voor bepaald.
Die regels bepalen in welke gevallen, wie, onder welke voorwaarden wel tegen de wil van de bewoner mag binnentreden.

Bevoegdheden tot binnentreden staan onder meer in het Wetboek van Strafvordering en in bijzondere wetten en de voorwaarden waaraan moet worden voldaan staan in de Algemene wet op het binnentreden. Het binnentreden is reeds behandeld in het formele recht. Bij huisvredebreuk is niet alleen sprake van de woning, maar ook van het besloten lokaal of erf.

Bij een ander in gebruik

De woning, het besloten lokaal of besloten erf moet dus bij een ander in gebruik zijn. Daarbij is met name in gebruik zijn van belang. Het mag dus geen leegstaande woning zijn. Die niet-gebruikte woning wordt dan aangemerkt als besloten lokaal en verliest de titel woning. Indien de woning kortstondig leeg staat, bij bijvoorbeeld ziekte of vakantie, behoudt de woning zijn functie. Dat geldt ook als men een woning aan het verbouwen is voordat men erin trekt.

Artikel 138 WvSr maakt geen verschil tussen een gekochte woning, een gehuurde woning of een gekraakte woning. Of de woning legaal of illegaal bewoond wordt, speelt bij artikel 138 WvSr dus geen enkele rol.

Besloten lokaal

Een besloten lokaal is een ruimte, voorzien van wanden en een dak, die niet onder het begrip woning valt, bijvoorbeeld een schuur, bedrijfsruimte, café, opslagruimte et cetera. Ook dit besloten lokaal moet bij een ander daadwerkelijk in gebruik zijn. Een inpandige garage maakt deel uit van de woning en een losstaande garage wordt aangemerkt als een besloten lokaal.

Besloten erf

Onder een besloten erf valt in eerste aanleg het erf (letterlijk), dus een stuk (afgezette) grond dat bij een huis behoort, de tuin bijvoorbeeld, dus geen akkers of weilanden of een aangrenzend bosperceel. Maar juridisch gesproken hoeft er helemaal geen gebouw op die grond te staan, bijvoorbeeld een stuk grond met een hek of andere afsluiting, zoals een schutting, sloot of een haag daaromheen, zolang het geen weide of bouwgrond heeft. Ook dit besloten erf moet bij een ander daadwerkelijk in gebruik zijn.

Wederrechtelijk binnendringen

Huisvredebreuk bestaat uit twee delen. Op de eerste plaats de bescherming tegen personen die ongewenst binnendringen en op de tweede plaats bescherming tegen personen die wederrechtelijk in de woning, het besloten lokaal of erf vertoeven. De strafbare gedraging kan dus in tweeën worden gesplitst:- wederrechtelijk binnendringen of -wederrechtelijk aldaar vertoeven.

Bij wederrechtelijk binnendringen gaat het echt om binnendringen zonder recht of zonder toestemming. Dat binnendringen gebeurt opzettelijk en heeft iets gewelddadigs in zich. Bijvoorbeeld een raam of deur verbreken om binnen te komen of aanbellen en vervolgens de bewoner met geweld opzij duwen om binnen te komen. Bij het aantreffen van iemand die wederrechtelijk is binnengedrongen hoeft er niet gevorderd te worden. Hij was immers al wederrechtelijk aanwezig door het binnendringen en is dus direct strafbaar voor huisvredebreuk.

In het tweede lid van artikel 138 worden een aantal situaties benoemd die gelijk worden gesteld met wederrechtelijk binnendringen. Als iemand zich op een van deze manieren de toegang heeft verschaft is hij direct strafbaar voor huisvredebreuk. Dus bij braak of inklimming, valse sleutel, valse order, vals kostuum, of die, zonder voorkennis van de rechthebbende en anders dan ten gevolge van een vergissing is binnengekomen of aldaar wordt aangetroffen in de voor de nachtrust bestemde tijd. In deze situaties wordt geacht dat deze persoon is binnengedrongen en hoef je dus niet te vorderen. Deze persoon is direct strafbaar voor huisvredebreuk.

Wederrechtelijk aldaar vertoevende

Buiten binnendringen kan iemand ook wederrechtelijk vertoeven. Vertoeven is: je er bevinden, je daar ophouden. Dat betekent dus concreet dat in dit geval er geen sprake is geweest van binnendringen. maar dat men wel zonder toestemming binnen is. Bijvoorbeeld via een openstaande deur, naar binnengelopen. Deze persoon verblijft aldaar in strijd met het recht, maar is niet direct strafbaar voor huisvredebreuk. De rechthebbende, of iemand die namens de rechthebbende handelt, moet eerst duidelijk vorderen, dat deze persoon de woning, het besloten lokaal of erf verlaat. Indien deze persoon daar geen gevolg aangeeft is hij strafbaar voor huisvredebreuk. Er dient dus ten minste 1 maal duidelijk gevorderd te worden.

Het kan ook zijn dat de bewoner iemand zelf heet binnengelaten. Deze persoon is dan met toestemming van de rechthebbende aanwezig. Op dat moment is er dus geen sprake van wederrechtelijk aldaar vertoeven. Indien de bewoner vervolgens wil dat deze persoon zijn woning verlaat omdat zijn bezoek niet langer gewenst is, zal de bewoner ten minste 2 keer moeten vorderen. De eerste keer om aan deze persoon duidelijk te maken dat zijn aanwezigheid niet meer op prijs wordt gesteld en daarmee wederrechtelijk wordt en de 2e keer vorderen, waarna deze persoon strafbaar wordt als hij zich niet aanstonds (dus na de 2de vordering) verwijdert. Het verschil met wederrechtelijk vertoeven is hier dus dat hij eerst niet wederrechtelijk aanwezig was. Zijn aanwezigheid moet eerst wederrechtelijk worden gemaakt.

De vordering

De vordering moet door de rechthebbende (de bewoner, de gebruiker) of vanwege de rechthebbende (de oppas of oma) wel duidelijk worden gegeven. Het is dan ook een vordering, geen vraag. Een voorbeeld van een duidelijke vordering kan zijn: ik vorder jou nu onmiddellijk mijn woning te verlaten! of: en nu onmiddellijk mijn huis uit of sodemieter nu mijn huis uit!